Overdenking KC13-2024 - Slaven in de Bijbel (1)

Wie het slavenjuk draagt, moet zijn meester hoogachten, zodat Gods naam en de leer niet worden bespot. (1Timoteüs 6: 1)

In zijn brief aan zijn leerling Timoteüs geeft Paulus allerlei voorschriften om de orde te bewaren. Afgelopen zondag lazen we regels voor leiders en diakenen in de gemeente. In hst. 6 spreekt Paulus de slaven aan: breng het christelijk geloof niet in diskrediet door in opstand te komen...

In Bijbelse tijden (vanaf Abraham al) is het heel gewoon dat men slaven houdt. Krijgsgevangenen van andere volken konden in dienst komen van Israëlieten. Mensen werden geronseld en verkocht. Je kon in de schulden komen en jezelf voor een bepaalde periode verkopen aan de schuldeiser. In het Oude Testament lezen we ook veel regels hierover.

In onze tijd (zeker rond 1 juli, keti koto) komt slavernij ook regelmatig ter sprake naar aanleiding van ons verleden. In de WIC tijd speelde Nederland een belangrijke rol in de handel en het vervoer van slaven uit Afrika. In het Catharijneconvent is op dit moment een tentoonstelling over de rol van de kerk, de christenen in die tijd. Aanvankelijk hadden protestantse christenen moeite met deze handel, maar al gauw won de koopman het van de dominee. En de dominee vond daarna Bijbelteksten die de handel konden rechtvaardigen.

Is de tekst van Paulus uit de brief daarvoor te gebruiken? Rechtvaardigt Paulus hier het houden van slaven? Dat denk ik niet. Hij schrijft bijvoorbeeld ook: Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Christus Jezus. (Gal. 3: 28) Maar hij wil niet dat de verkondiging van Christus in gevaar komt, doordat de Romeinse overheid zich ertegen zou verzetten. Slavernij was een essentieel onderdeel van de Romeinse samenleving. Veel eerste christenen waren slaven. Het is door de eeuwen heen altijd zo geweest dat de verkondiging van bevrijding en een hoopvolle toekomst mensen in moeilijke situaties heeft aangesproken. Maar als die slaven zich zouden gaan verzetten tegen hun meesters, dan zou het verzet tegen een vrije verkondiging toenemen. Gods naam en leer zouden worden bespot.

Daarom lezen we elders: Wees toegewijd in uw werk, alsof het voor de Heer is en niet voor de mensen, want u weet dat allen, zowel slaven als vrije mensen, door de Heer beloond worden voor het goede dat ze doen. (Ef. 6: 7) en ook bij Petrus: Slaven, erken het gezag van uw meesters en heb ontzag voor hen, niet alleen voor goede en vriendelijke, maar ook voor slechte. (1Petrus 2).

Ik hoop dat er onder ons maar weinig mensen te vinden zijn die slavernij in onze tijd nog goedkeuren. We kijken daar heel anders tegenaan. We halen deze teksten niet aan om slavernij in onze tijd te verdedigen. Onze cultuur is anders. Het zou de verkondiging van Christus nu juist bedreigen als we slavernij zouden verdedigen. Net zoals we in onze cultuur anders aankijken tegen de positie van de vrouw. Het is vanzelfsprekend dat de vrouw in onze tijd leidinggevende taken heeft. Een deel van de kerk vertaalt de teksten met betrekking tot de rol van de vrouw wel één op één naar onze tijd, maar dat staat de verkondiging van Christus eerder in de weg, dan dat het daar de ruimte voor geeft.

Het is goed dat we in onze tijd anders aankijken tegen slavernij. In Christus kan het niet zo zijn dat de ene mens heerst over een ander, of dat het ene ‘ras’ heerst over het andere ‘ras’. Door de dienstknecht (‘slaaf’) Christus zijn we bevrijd van de straf op de zonde. Laten we een ander dan ook geen juk opleggen.
(wordt vervolgd…)

Ds. Jaap van der Windt