Overdenking 2025 KC08 - Bevrijd!?

Er was een hoop te zien: allerlei oude voertuigen (legertrucks, maar ook oude fietsen en auto’s), dames gekleed in bevrijdingsrokken, diverse muziekkorpsen (waaronder doedelzakspelers) en mensen wapperend met rood-wit-blauwe vlaggetjes.

In den lande zullen er ongetwijfeld meer van dit soort optochten zijn en worden gehouden ter ere van 80 jaar vrijheid in Nederland. Op veel plaatsen worden er grote herdenkingen en feesten gehouden vanwege dit jubileumjaar. En hoewel de officiële feestdag op 5 mei is, zijn er in veel plaatsen op andere data feestelijkheden. Zo is het dorp Hellendoorn bijvoorbeeld al op 10 april 1945 bevrijd. 5 april waren Cees en ik bij de herdenkingsoptocht die werd gehouden.

Maar terwijl ik langs de route stond te wachten, de parade van start ging en de eerste mensen begonnen te zwaaien met vlaggetjes, werd ik emotioneel. Eerlijk gezegd was dat totaal onverwachts. We gingen tenslotte gewoon als toeristen naar een mooie optocht kijken. Wat gebeurde daar toch, dat de tranen in mijn ogen stonden?

Ik denk dat ik de uitspraak ‘vrijheid is niet vanzelfsprekend’ op dat moment heel dichtbij voelde komen. In die week ervoor waren er in de media een aantal intense berichten gedeeld. Dagblad Trouw opende op 29 maart met op de voorpagina “50.000 doden in Gaza, dit zijn de namen…” met vervolgens de eerste namen van allemaal kinderen die hun eerste levensjaar niet hebben overleefd. Het was de week waarin naar buiten kwam hoe de academische vrijheid in Amerika wordt ingeperkt, diversiteitsbeleid aan banden wordt gelegd, universiteiten beknot worden in hun keuzes en beleid. En in die week vond ook ‘lintjes-gate’ plaats: minister Faber die weigerde aanvragen voor een lintje te ondertekenen voor vrijwilligers die vluchtelingen in Nederland helpen een plek te vinden.

Enerzijds kun je zeggen: het was een week als alle andere weken dus, er gebeurt zoveel, waarom raken deze berichten je dan zo? Anderzijds verontrusten deze berichten me. Want ook al vieren wij deze weken in Nederland voluit het einde van de tweede wereldoorlog, deze berichten drukken ons met de neus op de feiten dat de vrijheid van de één niet automatisch de vrijheid van de ander betekent. Sterker nog: de bevrijding van de één betekent heel vaak vervolgens de onderdrukking van de ander.

Dit is precies wat het Pesachfeest ons leert. En wat dus in de haarvaten van zowel onze Joodse broeders en zusters zit, als in ons christelijk geloof, aangezien het Paasfeest daar haar wortels vindt. Tijdens het Pesachfeest wordt het verhaal van de bevrijding uit Egypte verteld, met als kernboodschap: ‘Slaven waren we, maar de Heer heeft ons bevrijd!’ Zo maakt Hij zich zelfs bekend: “Ik ben de HEER, uw God, die u uit Egypte, uit de slavernij, heeft bevrijd.” (Exodus 20:2, het begin van de tien geboden). En dat is een fantastische boodschap.

Pesach (en dus ook Pasen) heeft echter altijd die dubbelheid in zich: met dat we zeggen zelf bevrijd te zijn, roepen we die vrijheid ook uit naar anderen. Want het is niet de bedoeling dat voormalige slaven zelf slavendrijvers worden. En toch zien we dat in de geschiedenis veelvuldig gebeuren, dat de onderdrukten overheersers worden en slachtoffers zich ontpoppen tot daders.

Laten we juist deze weken na Pasen, terwijl we in heel Nederland de bevrijding van 1945 herdenken, ons daarvan bewust zijn en daar ook om bidden. Dat Gods bevrijding alle mensen geldt. Dat Zijn liefde voor alle mensen gelijk is. Dat elke mens evenveel waard is in Zijn ogen. En dat onze vrijheid niet leidt tot de onvrijheid van anderen. Want vrijheid is ook nu niet vanzelfsprekend.

Ds. Barbara Broeren